Ακράτα

Η σημερινή Ακράτα δημιουργήθηκε μετά την ελληνική επανάσταση. Είναι ακριβέστερα η επέκταση και πύκνωση του αρχικού προεπαναστατικού χειμερινού οικισμού των Χαλκιανέων, που αναζητούσαν σ' αυτή την τοποθεσία καλύτερους όρους ζωής για μόνιμη εγκατάσταση. Η ιστορία της λοιπόν χάνεται στο βάθος του χρόνου.Τα Χαλκιάνικα, όπως και τα υπόλοιπα ορεινά χωριά της Νωνάκριδας πύκνωσαν κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, όταν το βουνό έγινε το καταφύγιο των Ελλήνων. Μετά την εθνική αποκατάσταση αρχίζει μια γενική μετακίνηση των ορεινών πληθυσμών προς τα πεδινά και παραθαλάσσια τμήματα της ελευθερωμένης πατρίδας.

Μυθολογία

Μύθος και παράδοση για το Αθάνατο Νερό: Τα φοβερά Ύδατα της Στυγός

Σε μια από τις ψηλότερες κορυφές του Χελμού, μέσα από ένα θεόρατο και απότομο βράχο, ξεπηδάει η πηγή της Στύγας ή το «αθάνατο νερό» όπως είναι γνωστό τα νεότερα χρόνια. Η Στύγα ήταν μια φοβερή θεότητα, η μεγαλύτερη κόρη του Ουρανού και της Τηθύος, που είχε εκεί το αργυροκολονάτο παλάτι της, απομονωμένη από τους άλλους θεούς που δεν τη συμπαθούσαν. Ο Δίας όμως που τη συμπαθούσε, όρισε να δίνονται στα δικά της νερά οι πιο φοβεροί όρκοι των θεών και των ανθρώπων. Κάθε φορά που κάποιοι θεοί κατηγορούνταν για ψευτιά, ο Δίας έστελνε την Ίριδα να φέρει νερό από τη μυστηριώδη αυτή πηγή μέσα σ’ ένα χρυσό κανάτι. Πάνω από το νερό οι κατηγορούμενοι τρέμοντας ορκίζονταν. Οι επίορκοι θεοί τιμωρούνταν με πολύ βαριές ποινές. Για ένα χρόνο έμεναν άφωνοι και μαραζωμένοι, χωρίς αμβροσία και νέκταρ. Επιπλέον, για άλλα εννέα χρόνια απομονώνονταν από τους άλλους θεούς και έχαναν τα προνόμιά τους, εκτός από την αθανασία τους. Φρικτές τιμωρίες επίσης περίμεναν και τους θνητούς που θα παρέβαιναν τον όρκο τους στα νερά της Στύγας.

Ξεπηδώντας το νερό από την πηγή κατρακυλάει σαν καταρράκτης πάνω στο γρανιτένιο βράχο. Από τη μακραίωνη κίνηση του νερού η λουρίδα αυτή φαίνεται μαυρισμένη και σ’ αυτό οφείλεται η ονομασία του νερού «μαυρονέρι». Η πηγή είναι αστείρευτη και απρόσιτη. Κανένας δε μπορεί να την πλησιάσει, εκτός από τον ήλιο, αλλά ούτε και να πιει νερό απ’ αυτήν μπορεί γιατί είναι καταστρεπτικό και θανατηφόρο για τον άνθρωπο και τα ζώα. Ακόμα και τα αντικείμενα από γυαλί ή κρύσταλλο ή πήλινα σκεύη ραγίζουν και σπάζουν από το νερό της Στύγας. Δε γλιτώνουν ούτε τα σιδερένια ή ασημένια ή και χρυσά αντικείμενα από το νερό. Μόνο η οπλή αστεράτου και ακαλίγωτου (χωρίς πέταλα) αλόγου δεν φθείρεται και δεν παθαίνει τίποτα.

Οι φαντασιώσεις αυτές, ενισχυμένες από το πένθιμο και σκυθρωπό περιβάλλον, τους απόκρημνους βράχους, την ερημιά και σκοτεινιά στο βάθος της χαράδρας προξένησαν ένα φοβερό και μυστηριώδες αίσθημα και μια δικαιολογημένη κατάπληξη στους ανθρώπους από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα. γι’ αυτό και οι αρχαίοι πίστευαν ότι τα νερά της Στύγας ήταν πηγή αθανασίας. Μας είναι γνωστό από τον Όμηρο ότι σ’ αυτά έφερε η θεά Θέτιδα το νεογέννητο γιο της Αχιλλέα και τον βούτηξε μέσα για να γίνει αθάνατος. Όμως η φτέρνα του απ’ όπου τον κρατούσε, δε βράχηκε, γι’ αυτό η «Αχίλλειος πτέρνα» ήταν το μόνο τρωτό σημείο στο οποίο πληγώθηκε από τον Πάρη και σκοτώθηκε στην Τροία.

Στη ρίζα του βράχου όπου πέφτει το νερό του καταρράκτη υπάρχει πηγή μέσα σε σπηλιά απ’ όπου βγαίνει πολύ νερό. Το νερό αυτών των πηγών κυλώντας μέσα στο φαράγγι ανάμεσα σε βράχους, άμμο και χαλίκια χάνεται βαθιά μέσα στη γη κι αυτό δημιούργησε το μύθο ότι το ποτάμι με τα νερά της Στύγας χύνεται στον Άδη για να ποτίσει το σκοτεινό βασίλειό του.

Πρώτα ιστορικά στοιχεία

Οι πρώτοι Χαλκιανέοι χτίζουν τα καλύβια τους στην Ακράτα. Σταδιακά κατεβαίνουν και από τα υπόλοιπα χωριά της Νωνάκριδας και εγκαθίστανται σε άλλους συνοικισμούς που αργότερα θα ενταχθούν στο διευρυμένο Δήμο Ακράτας. Οι αρχικές καλλιέργειες ευρύνονται και αρχίζουν να χτίζονται τα πρώτα περιποιημένα σπίτια μόνιμης εγκατάστασης. Ο νέος οικισμός παίρνει πια τη σημερινή ονομασία του: Ακράτα.

Τουρκοκρατία και Ελληνική Επανάσταση

Κλέφτες και οπλαρχηγοί της Αχαΐας

Μεγάλο στήριγμα των υπόδουλων συμπατριωτών μας κι ελπίδα για τη λύτρωσή τους από τους Τούρκους έδιναν οι κλέφτες κι αρματολοί που αγωνίζονταν εναντίον των κατακτητών. Η διαμόρφωση του εδάφους του τόπου, με τους ορεινούς όγκους, τις πλαγιές, τα δάση και τις λαγκαδιές, ευνοούσε τις κινήσεις και τη δράση τους. Πολλές φορές έκαναν επιθέσεις για να τιμωρήσουν ή να εκδικηθούν τους Τούρκους κι έπειτα γύριζαν στα απάτητα λημέρια τους για να κρυφτούν και να ετοιμάσουν καινούργιο κλεφτοπόλεμο.

Δεκάδες κι εκατοντάδες ήταν οι ελεύθεροι αυτοί αγωνιστές που κυριαρχούσαν κατά την τουρκοκρατία στις ορεινές περιοχές του νομού μας και ιδιαίτερα στο Παναχαϊκό, το οποίο ονομαζόταν «όρος των κλεφτών». Ο αριθμός τους αυξήθηκε πολύ κατά την τελευταία τουρκοκρατία, γι’ αυτό όταν ήρθε η ώρα του μεγάλου ξεσηκωμού, η Αχαΐα διέθετε εμπειροπόλεμους μαχητές αποφασισμένους να δώσουν και τη ζωή τους ακόμα για τη λευτεριά της πατρίδας τους. Ονομαστοί κλέφτες κι οπλαρχηγοί από την επαρχία των Πατρών αναφέρονται : ο Γιάννης Γιαννιάς, γιος του Παπανδρέα από την Ποροβίτσα και ο γιος του Γιώργος, ο Θανάσης Καρίβερος, ο Χρ. Καραχάλιος, ο Θανάσης Τζούνης, ο Γκότσης, ο Κουμανιώτης, κι άλλοι. Από την περιοχή της Βοστίτσας ονομαστός κλέφτης αναδείχτηκε αρχικά ο Περδικούλας κι αργότερα πολλοί άλλοι.

Οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι της Αχαΐας που αρνήθηκαν να πάνε στην Τρίπολη, μαζί με προκρίτους γειτονικών επαρχιών, συγκεντρώθηκαν στις 10 Μαρτίου στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας κι εκεί πήραν σημαντικές αποφάσεις. Η μέρα της εξέγερσης φαινόταν πολύ κοντά κι έπρεπε χωρίς δισταγμούς να μπουν επικεφαλής των αγωνιστών του τόπου τους που με λαχτάρα περίμεναν την άγια ώρα του ξεσηκωμού.
Στις 14 Μαρτίου ο Νικόλαος Σολιώτης, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, έστησε ενέδρα στις Πόρτες κοντά στο Αγρίδι (Αιγιάλειας) και χτύπησε τους ταχυδρόμους που μετέφεραν επιστολές του καϊμακάκη Σαλήκ της Τρίπολης στον Χουρσίτ που πολεμούσε στα Γιάννενα. Ήταν οι πρώτες τουφεκιές του αγώνα των Ελλήνων που εκείνη την ώρα, από τις Πόρτες της Αχαΐας, άνοιγαν τις πόρτες της ανεξαρτησίας τους. Δύο μέρες μετά, στη θέση Χελωνοσπηλιά (της επαρχίας Καλαβρύτων), οι Χονδρογιανναίοι με τη σύμφωνη γνώμη και την ευχή του Ασημάκη Ζαΐμη επιτέθηκαν και σκότωσαν τους Τούρκους φοροεισπράκτορες που μετέφεραν χρήματα από τα Καλάβρυτα στην Τρίπολη. Παρόμοιες επιθέσεις τις κρίσιμες εκείνες μέρες έγιναν στο Λιβάρτζι με διαταγή του Ασημάκη Φωτήλα, στην Ακράτα από τους Πετμεζαίους και στο Σοποτό από τους ντόπιους οπλαρχηγούς. Η σημαντικότερη όμως ήταν η επίθεση εναντίον ανθρώπων του Τούρκου διοικητή των Καλαβρύτων Ιμπραήμ πασά Αρναούτογλου από τους Πετμεζαίους , οι οποίοι τον ανάγκασαν να κλειστεί στους οχυρούς πύργους του κάστρου.

Στις 21 Μαρτίου έγινε η πρώτη πολεμική επιχείρηση του αγώνα στην Πελοπόννησο. Εξακόσιοι ένοπλοι αγωνιστές με αρχηγούς τους Πετμεζαίους, το Σωτήρη Χαραλάμπη (από τη Ζαρούχλα), το Νικόλαο Σολιώτη (από το Σόλο) κι άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς, συγκεντρώθηκαν στη μονή της Αγίας Λαύρας. Αφού παρακολούθησαν τη δοξολογία κι έδωσαν τον ιερό όρκο «ελευθερία ή θάνατος» ξεχύθηκαν εναντίον των Τούρκων που είχαν κλειστεί στο κάστρο. Μετά από τετραήμερη πολιορκία οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν.

Άλλα γεγονότα των ετών1822 – 1824

Το καλοκαίρι του 1822 οργανώθηκε τουρκική εκστρατεία για κατάπνιξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο. Ο Μαχμούτ πασάς Δράμαλης με τεράστιες δυνάμεις πέρασε τον Ισθμό, πυρπόλησε την Κόρινθο κι έφτασε στο Άργος. Με οργανωμένο σχέδιο του Κολοκοτρώνη οι Έλληνες συνέτριψαν τις δυνάμεις του Δράμαλη στα στενά των Δερβενακίων (26 Ιουλίου) και τον ανάγκασαν να γυρίσει στην Κόρινθο με τα απομεινάρια του στρατού του (περίπου 4.000 άντρες). Εκεί ο Δράμαλης πέθανε από τη στενοχώρια του, ενώ ο Χουρσίτ πασάς πικραμένος κι αυτός από την καταστροφή αυτοκτόνησε. Τα λείψανα της στρατιάς του Δράμαλη κατευθύνθηκαν προς την Πάτρα. Στην Ακράτα όμως οι Αχαιοί οπλαρχηγοί (Πετμεζαίοι, Ζαΐμηδες, Ανδρέας Λόντος, Σ. Θεοχαρόπουλος, Δ. Μελετόπουλος, Ν. Σολιώτης κι άλλοι), βοηθούμενοι κι από δυνάμεις Κορινθίων, κατέλαβαν τα στενά και περικύκλωσαν τους Τούρκους. Για πολλές ημέρες οι αποκλεισμένοι Τούρκοι δέχονταν τα πυρά των Ελλήνων κι αποδεκατίστηκαν.Οι ελάχιστοι που απόμειναν, ενώ ετοιμάζονταν να παραδοθούν, σώθηκαν την τελευταία στιγμή από τον Γιουσούφ πασά που τους παρέλαβε με τέσσερα πλοία και τους μετέφερε σε άθλια κατάσταση στην Πάτρα (8 Φεβρουαρίου 1823).

Ο Ιμπραήμ στην Αχαΐα

Τον Οκτώβριο ο Ιμπραήμ διέσχισε την Ηλεία κι έφτασε στην Πάτρα μέσω Γαστούνης, εξουδετερώνοντας κάθε αντίσταση στο δρόμο του. Απ’ όπου περνούσε σκορπούσε τον αφανισμό και την ερήμωση. Στις 4 Μαΐου, καίγοντας, λεηλατώντας και καταστρέφοντας, έφτασε στη μονή της Αγίας Λαύρας την οποία κατέκαψε, αγναντεύοντας με ευχαρίστηση το θέαμα. Την άλλη μέρα ο Ιμπραήμ, χωρίς να συναντήσει καμία αντίσταση, έφτασε στα Κλουκινοχώρια της Αιγιάλειας, στους πρόποδες του Χελμού. Εκεί, στην οχυρή θέση Καστράκι, αποφάσισαν να αντισταθούν οι οπλαρχηγοί Ν. Σολιώτης και Γκολφίνος Πετμεζάς, για να προστατεύσουν τα 2.000 γυναικόπαιδα της περιοχής που είχαν καταφύγει στις πλαγιές του Χελμού. Οι Τουρκοαιγύπτιοι του Ιμπραήμ επιτέθηκαν με σφοδρότητα και μετά από φοβερή μάχη με σημαντικές απώλειες κι από τους δύο αντιπάλους, ανάγκασαν τους Έλληνες να υποχωρήσουν. στράφηκαν μετά με αγριότητα εναντίον του άμαχου πληθυσμού σφάζονται κι αιχμαλωτίζοντας όσους έβρισκαν στις σπηλιές, ενώ όσοι έφευγαν, προτιμούσαν να πέφτουν από τα βράχια παρά να πιαστούν αιχμάλωτοι από τους Τούρκους. Ο απολογισμός από την επιδρομή αυτή του Ιμπραήμ ήταν φοβερός για τους Έλληνες. Πάνω από χίλιοι ήταν οι νεκροί και περισσότεροι από 200 οι αιχμάλωτοι, ανάμεσα στους οποίους και η οικογένεια του γενναίου αγωνιστή Σολιώτη. Έτσι, η περιοχή αυτή της Αχαΐας, όπου έπεσαν οι πρώτες τουφεκιές του αγώνα, έδωσε μετά από πέντε έτη μια ακόμα προσφορά θυσίας που συγκίνησε και παραδειγμάτισε πολλούς.

Από τα Κλουκινοχώρια ο Ιμπραήμ έστειλε 600 ιππείς να κυριεύσουν τη μονή του Μεγάλου Σπηλαίου, όπου είχε οχυρωθεί ο Ν. Πετμεζάς με 150 άνδρες. Όμως από τον αδιάκοπο πυροβολισμό αυτών των λιγοστών υπερασπιστών της μονής, δόθηκε η εντύπωση στους εχθρούς ότι περιμένουν μεγάλες ενισχύσεις και γι’ αυτό οπισθοχώρησαν άπρακτοι. Στην πορεία τους προς την Τρίπολη λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τη Ζαρούχλα, την Περιστέρα, το Σόλο και την Κερπινή. Ο Κολοκοτρώνης, μη μπορώντας να παραταχθεί σε κανονική μάχη απέναντι στον Ιμπραήμ, τον παρακολουθούσε και του έκανε κλεφτοπόλεμο, προξενώντας του φθορές.

Νεώτεροι χρόνοι

 Όσον αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση, από το 1828 έως το 1878 η Ακράτα είναι διοικητικά μετέωρη. Από το 1879 έως το 1914 έχουμε την πρώτη σύσταση του Δήμου Ακράτας με πρώτο δήμαρχο τον Αγγελή Π. Δελούκα. Το 1914 με νέο νόμο συστήθηκε η κοινότητα Ακράτας που περιλάμβανε και την παραλία με πρώτο κοινοτάρχη τον Κωνσταντίνο Ι. Παμπούκη. Ο Γεώργιος Κ. Ρουφογάλης ήταν άλλη μια σημαντική μορφή στην κοινοτική πορεία έως το 1986, αλλά και πολλοί άλλοι Ακρατινοί.  Το 1986 έχουμε την εκ νέου ίδρυση του Δήμου Ακράτας με πρώτο δήμαρχο το Νικόλαο Α. Παπαθανασόπουλο, που περιελάμβανε πλέον τις κοινότητες : Ακράτας, Πύργου, Συλίβαινας, Κραθίου και Πορρωβίτσας. Σταθμό αποτελεί και η συνένωση με το Νόμο Καποδίστρια το 1997 των Δήμων Ακράτας και Νωνάκριδος με τις Κοινότητες Αμπέλου, Βαλιμής, Βουτσίμου, Καλαμιά, Παραλίας Πλατάνου και Πλατάνου. Πρώτος δήμαρχος ο Κωνσταντίνος Σπηλιωτόπουλος. Τελευταίος δήμαρχος μέχρι την σύσταηση του ενιαίου Δήμου Αιγιαλείας ο Παναγιώτης Μελής.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μεταφορά της οικονομικής - εμπορικής κίνησης στην παραλία του Κραθίου, με το άνοιγμα πολλών καταστημάτων, τραπεζών κ.α. Από μια πλευρά όμως, αυτό ίσως και να ωφελεί την Ακράτα, που διατηρεί το οικιστικό της χρώμα και την όμορφη αίσθηση του "χωριού", κάτι που πολύς κόσμος εκτιμά. Το εσωτερικό του Δήμου διατηρεί έντονα το παραδοσιακό του χρώμα. Στην Ακράτα, αφού επισκεφθείτε τον ιστορικό ναό του Αγ. Χαραλάμπους, μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ, το ουζάκι σας ή το φαγητό σας στη φιλόξενη πλατεία της. Αλλά και η ομορφιά των βουνών είναι τόσο κοντινή, αφού η πρόσβαση στα ορεινά χωριά είναι εύκολη και γρήγορη.

Δημογραφικά χαρακτηριστικά

Η ευρύτερη περιοχή της Ακράτας αποτελείται από 14 χωριά ορεινά και παραλιακά. Γενικά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του πληθυσμού, η οποία οφείλεται εν μέρει στην επανεγκατάσταση Ακρατινών που μετοίκησαν και εργάστηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά το κυριότερο στην εγκατάσταση νέων ανθρώπων, που αγαπούν τον τόπο τους και επιθυμούν να κάνουν μια νέα αρχή και να ξεφύγουν από τη ζωή στις μεγάλες πόλεις.

Αριθμός κατοίκων: 1778

Τα χωριά της Ακράτας είναι τα εξής:

• ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ
• ΑΜΠΕΛΟΥ
• ΒΑΛΙΜΗΣ
• ΒΟΥΤΣΙΜΟΥ
• ΖΑΡΟΥΧΛΑΣ
• ΚΑΛΑΜΙΑ
• ΚΡΑΘΙΟΥ
• ΜΕΣΟΡΡΟΥΓΙΟΥ
• ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΠΛΑΤΑΝΟΥ
• ΠΕΡΙΣΤΕΡΑΣ
• ΠΛΑΤΑΝΟΥ
• ΠΟΡΡΩΒΙΤΣΑΣ
• ΣΥΛΙΒΑΙΝΙΩΤΙΚΩΝ